POZDROWIENIA Z WUNDERWALDU

Po co są Opowiadacze?

Na warsztacie: Noc 1001 Baśni, Baśnie Właśnie

Ostatni weekend upłynął pod znakiem opowiadania. W sobotę miałem przyjemność wziąć udział w Nocy 1001 Baśni, organizowanej przez poznańską grupę bajarzy - Baśnie Właśnie. Niedziela to z kolei Katowice i znów snucie mojej ulubionej opowieści, czyli Krzewu Jałowca (opowieści ulubionej do snucia, oczywiście).

To stężenie opowieści i opowiadaczy wrzuciło mnie w tryb myślenia nie tylko o baśniach, ale też o opowiadaczach.

Jan Nowak (Hubert Brychczyński) - opowiada spokojnie. Słucha się go, jak kogoś, kto dzieli się ze słuchaczem historią naprawdę ważną, pełną melancholii. Słucha się go jak kogoś, kto dzieli się ze słuchaczem dobrym wspomnieniem. Opowiadanie przychodzi mu bardzo swobodnie. Mówi cicho, ale wyraźnie. Choć niejedną historię ma już za sobą, wypada jak prawdziwy naturszczyk. 

Spędzenie pięciu godzin na wysłuchaniu ponad dwudziestu opowieści, to dla osoby, która zajmuje się opowiadaniem prawdziwa uczta. Sytuacja niemal warsztatowa. Stylistyka zmieniała się z opowieści na opowieść. Była więc szansą na to, aby obserwować, jak poszczególni bajarze radzą sobie z publicznością, albo jak z nią sobie nie radzą. Jak ją kontrolują, jak prowadzą, jak starają się jej przypodobać. Kiedy siedziałem przy końcu sali i patrzyłem na mówiących, często miałem poczucie, że patrzę w lustro. Bo kiedy stoi się w niewielkim kręgu światła, z wlepioną w siebie setką par oczu, ogarniają człowieka mniej więcej te same uczucia, podobna trema, ciało zachowuje się na określoną ilość sposobów. I wierzcie mi, bądź nie, nie jest tych sposobów tak wiele, jak można by początkowo sądzić. Co zaś osoba stojąca przed publicznością robi z tym, co się z nią dzieje, to zupełnie inna historia. Miałem przed sobą ponad dwadzieścia różnych wersji tego, co ludzie ze sobą robią, gdy muszą gadać. I w głowie przechodziły tylko myśli - "tak jak ja." albo "nie ja", albo "ale mu zazdroszczę!", albo "ale go nienawidzę!" (czyli zazdroszczę jeszcze bardziej). 

Agnieszka Mróz. Opowiadała albańską baśń, "o chłopaku, który poszedł w świat szukać swojego losu". Choć debiutowała, widać było, doskonałe przygotowanie. Dobrze rozegrała postacie, prowadziła lekko, krystalicznie czysto. Bardzo klasyczny sposób opowiadania. bardzo dobre opanowanie sceny. 

Tam gdzie zbiera się więcej ludzi, którzy robią to, co Ty robisz, zawsze można nauczyć się przeogromne ilości rzeczy. I nie tylko o technikę chodzi. Bycie opowiadaczem, to pewien sposób myślenia. O historiach, o baśniach, o opowiadaniu, a także o życiu. Czasem głupie dwa słowa, rzucone przez kogoś, kto myśli inaczej niż ja, na ten sam co ja temat, potrafią bardzo odświeżyć. Po co są opowiadacze? - po to, by myśleć na ten sam temat, co ja w inny sposób. Trzeba mieć za sobą kilka występów i trzeba mieć za sobą kilkadziesiąt kilogramów przejrzanych zbiorów baśni, żeby zrozumieć o czym mówi osoba, która ma za sobą kilka występów i kilkadziesiąt kilogramów baśni. fizyk z fizykiem będzie rozmawiał inaczej niż fizyk z laikiem. 

Ola Sulska. Opowiadała tuż przede mną. Myślę, że ten właśnie fakt, sprawił, że mnie opowiadało się tak dobrze. Przygotowała mi publiczność. Świetnie operuje głosem. Do tego podobnie jak ja preferuje styl opowiadania, na "bez butów". 

Po co jeszcze? Po to, żeby utwierdzić się w tym, co się robi. I to na dwa sposoby. Kiedy przychodzi zwątpienie, kiedy przychodzi marazm i zniechęcenie względem rzeczywistości, w której częstokroć jestem jedyną osobą, która robi to, co robi, świadomość, że "jest nas więcej" dodaje wielkiej otuchy. Pomaga przestać dryfować. Nawet jeśli Baśnie Właśnie działają w Poznaniu a ja w Krakowie, mniejsza o to, ważne, że są. Jak będę miał jakieś wątpliwości, czy warto opowiadać dalej, wystarczy, że wejdę na ich stronę, zobaczę, że oni też dalej opowiadają i już wiem, że zamilknąć nie mogę. Bo przecież jest jeszcze tyle historii, których nie opowiedziałem. Więc pomimo zniechęcenia i myśli "czy to wszystko ma sens", zaczynam wszystko od początku. Bo nie jestem sam. 

Eva Rufo. Jej strategia opowiadania była prosta - nie brać jeńców (bliska mi strategia). Kiedy mówiła, można było zapomnieć o spokoju. Opowiadaczka dynamit - do tego także po hiszpańsku. Owinęła sobie publiczność wokół palca, a potem puf... i już jej nie było. Pełen profesjonalizm. Mniej w niej było opowiadaczki, więcej aktorki. 

Po drugie. dzięki temu, że inni opowiadają inaczej, ja widzę wyraźniej, jak ja chcę opowiadać. Jedni robią to tak, jak ja bym chciał robić - kradnę. Inni tak, jak ja bym nie chciał - stanowią więc kontrapunkt dla mojej sztuki opowiadania. Indywidualna droga to iść pomiędzy tymi, którzy robią to samo. Iść czasem ramię w ramię, czasem trzymając się czyjejś kiecki, a czasem całkiem wysforowawszy się do przodu. Tak buduje się własny styl. 

Marek Haremza. Opowiadacz lepszy niż bardzo dobry. Pięknie pracuje głosem. Doskonale prowadzi narrację. Świetnie przykuwa uwagę publiczności. Bardzo klarowny przekaz. Do tego bardzo niewymuszony. 

Ach - po co jeszcze są opowiadacze? Żeby opowiadać. Niektóre historia mogą żyć tylko kiedy ktoś je nam przekaże. Stare szkielety obrastają mięsem i nabierają życia jedynie, kiedy ktoś da im taką możliwość. Tym kimś są właśnie opowiadacze. A dzięki temu, że dają historiom szanse ożyć na jeszcze jeden wieczór, mądrość tych historii może jeszcze raz przemówić do tych, którzy ich słuchają.

Wieczory takie, jak Noc 1001 Baśni, to doskonała szansa na ożywienie historii. A dla mnie, jako dla opowiadacza, to czas, w którym mogę utwierdzić się w przekonaniu, że to co robię ma sens. Mogę utwierdzić się w przekonaniu, że to, jak opowiadam też ma sens. Mogę poznać historie i, co najważniejsze, mogę poznać ludzi. wspaniałych ludzi. 

***

Foto: Martyna Rubinowska z Baśnie Właśnie.